چرا استحکام آجر از خشت بیشتر است؟

آجر و خشت هر دو از مصالح قدیمی و پرکاربرد در ساخت‌وساز هستند، اما تفاوت‌های قابل‌توجهی از نظر استحکام دارند. آجر به‌دلیل فرایند تولید خاص و مقاومت بالاتری که در برابر عوامل طبیعی از خود نشان‌می‌دهد، معمولاً گزینه‌ای مطلوب‌تر برای سازه‌های مستحکم است. این تفاوت در استحکام ناشی از تفاوت در روش‌های ساخت، مواد اولیه و همچنین درجه حرارت بالا در تولید آجر است. در ادامه، به بررسی عواملی خواهیم پرداخت که موجب می‌شود آجر از خشت استحکام بیشتری داشته‌باشد.

خشت چیست؟

خشت یکی از مصالح سنتی و با قدمت طولانی است که در ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده معمولاً از خاک رس، آب و دیگر مواد طبیعی تهیه می‌شود و پس از شکل‌دهی و خشک شدن، به‌صورت آجرهای‌ی مقاوم و سخت در می‌آید. خشت به‌دلیل ویژگی‌های خاص خود مانند قابل دسترس بودن، انعطاف‌پذیری در ساخت و مقاومت در برابر تغییرات آب و هوایی، در بسیاری از سازه‌ها به‌ویژه در مناطق گرم و خشک کاربرد داشته است.
استفاده از خشت به‌عنوان یک مصالح ساختمانی، نه‌تنها در معماری سنتی بلکه در بسیاری از بناهای تاریخی دیده‌می‌شود. از دیوارهای خانه‌ها گرفته تا بناهای مذهبی و تاریخی، خشت‌ها در انواع مختلفی شکل گرفته و در فرآیند ساخت به کار می‌روند. این مصالح طبیعی، با توجه به ویژگی‌های خود در کاهش مصرف انرژی و کنترل دمای داخلی، به‌عنوان یک راهکار مناسب برای ساختمان‌های سازگار با محیط زیست شناخته می‌شوند.

روش تولید خشت

تولید خشت فرایندی است که در آن خاک رس به‌همراه آب مخلوط شده و به‌صورت قالب‌گیری شده، خشک و سپس در کوره پخته می‌شود تا تبدیل به یک مصالح ساختمانی مقاوم و قابل استفاده گردد. نخستین مرحله تولید خشت، تهیه و آماده‌سازی خاک رس است. این خاک باید عاری از ناخالصی‌هایی مانند سنگ‌ها و مواد آلی باشد. پس از آن، خاک رس به‌همراه مقداری آب ترکیب می‌شود تا یک خمیر یکنواخت به‌دست آید که قابلیت قالب‌گیری داشته‌باشد. این ترکیب معمولاً به‌طور دستی یا با استفاده از دستگاه‌های مخصوص مخلوط می‌شود.
در مرحله بعد، خاک رس مخلوط شده به داخل قالب‌هایی از جنس چوب یا فلز ریخته می‌شود تا به‌شکل خشت درآید. قالب‌ها معمولاً به ابعاد استاندارد خشت‌ها تنظیم‌شده‌اند و این مرحله به‌وسیله فشار یا به‌طور دستی انجام‌می‌شود تا مواد به‌طور یکنواخت در قالب قرار گیرند. پس از قالب‌گیری، خشت‌ها باید در یک محیط خشک و سایه قرار گیرند تا رطوبت اضافی آن‌ها تبخیر شود. این مرحله که خشک‌کردن نام دارد، به‌مدت چند روز طول می‌کشد و هدف از آن، جلوگیری از ترک‌خوردن خشت‌ها در هنگام پخت است.
پس از اینکه خشت‌ها به‌طور کامل خشک شدند، باید در کوره‌های مخصوص پخت قرار گیرند. دمای پخت معمولاً بین ۹۰۰ تا ۱۱۰۰ درجه سانتی‌گراد است. در این دما، خاک رس به‌طور کامل سخت شده و خشت‌ها مقاومت لازم را پیدا می‌کنند. این مرحله نه‌تنها به خشت‌ها سختی و استحکام می‌بخشد، بلکه آنها را مقاوم در برابر شرایط جوی و رطوبت می‌سازد. در نهایت، خشت‌های پخته‌شده آماده استفاده در ساخت ساختمان‌ها، دیوارها و سایر سازه‌های آجری می‌شوند.
روش‌های سنتی تولید خشت در برخی مناطق هنوز به کار می‌روند، اما امروزه در بسیاری از کارخانه‌ها از دستگاه‌ها و کوره‌های صنعتی برای افزایش سرعت و کیفیت تولید استفاده می‌شود. این فرآیند نه‌تنها موجب تولید مصالح با کیفیت بالا می‌شود، بلکه ظرفیت تولید را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.

تفاوت‌های آجر و خشت

آجر و خشت هر دو از مواد مشابهی ساخته می‌شوند، اما تفاوت‌های قابل توجهی در فرآیند تولید، استفاده و خواص فیزیکی دارند. آجر معمولاً در کوره‌های صنعتی با دمای بسیار بالا پخته می‌شود و به همین دلیل دارای ساختار مقاوم‌تر و استحکام بالاتری است. در حالی که خشت، که به‌صورت سنتی و با دست ساخته می‌شود، در فضای باز خشک شده و به‌طور معمول در کوره‌های سنتی یا کم‌حرارت پخته می‌شود. این فرآیند باعث می‌شود که آجرها از نظر تراکم و کیفیت نسبت به خشت برتری داشته‌باشند.
یکی دیگر از تفاوت‌های بارز آجر و خشت در ابعاد و شکل آن‌ها است. آجرها به‌طور معمول دارای اندازه‌های استاندارد و یکسان هستند که در فرآیند تولید صنعتی به‌دست می‌آید. در حالی که خشت‌ها معمولاً به‌صورت دستی و با اندازه‌های متفاوت ساخته می‌شوند که این می‌تواند باعث تفاوت‌های در سرعت ساخت و زمان‌بندی پروژه‌ها شود. بنابراین، آجرها بیشتر برای پروژه‌هایی که نیاز به‌دقت و سرعت بالا دارند، استفاده می‌شوند.

تفاوت استحکام آجر و خشت

استحکام آجر به‌دلیل فرآیند پخت در دمای بالا و طولانی مدت به‌مراتب بالاتر از خشت است. این پخت در دماهای ۹۰۰ تا ۱۱۰۰ درجه سانتی‌گراد موجب می‌شود که آجر به یک مصالح بسیار مقاوم در برابر فشار، رطوبت و تغییرات دمایی تبدیل شود. از سوی دیگر، خشت که در کوره‌های با دمای پایین‌تر پخته می‌شود، ممکن است از نظر مقاومت در برابر فشار و شرایط محیطی به‌اندازه آجر مقاوم نباشد. این تفاوت در استحکام به‌ویژه در پروژه‌های ساختمانی با نیاز به مقاومت بالا، مانند ساخت برج‌ها یا بناهای بلند، بسیار حائز اهمیت است.
در واقع، آجر برای استفاده در شرایطی که نیاز به استحکام بیشتری دارد، مانند دیوارهای باربر یا ساختن فونداسیون‌ها مناسب‌تر است. برخلاف آن، خشت بیشتر در پروژه‌های سنتی و ساختمان‌هایی که نیازی به استحکام بالا ندارند، استفاده می‌شود. علاوه بر این، آجر در برابر رطوبت و پوسیدگی به‌مراتب مقاوم‌تر از خشت است، چرا که فرآیند پخت آجر موجب کاهش میزان جذب آب در آن می‌شود.

تفاوت در خانه‌سازی میان خشت و آجر

در خانه‌سازی، انتخاب بین خشت و آجر به عواملی چون بودجه، نوع پروژه و شرایط محیطی بستگی دارد. در مناطق روستایی و باستانی که استفاده از مواد سنتی معمول است، خشت به‌عنوان یکی از مصالح اصلی برای ساخت خانه‌ها استفاده می‌شود. این روش به‌ویژه در مناطقی که منابع خاکی در دسترس است و نیازی به مصالح صنعتی نیست، بسیار رایج است. خشت‌ها به‌طور معمول به‌دلیل قیمت پایین‌تر و فرآیند ساخت ساده‌تر برای خانه‌سازی در مناطق گرمسیری و خشک مناسب‌تر هستند.
از سوی دیگر، آجر به‌عنوان یک مصالح صنعتی، در خانه‌سازی مدرن و در مناطق شهری و صنعتی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. آجر به‌دلیل استحکام بیشتر و مقاومتی که در برابر آتش، رطوبت و تغییرات دما دارد، انتخابی مناسب برای ساخت خانه‌هایی با ساختار پیچیده و بلند است. علاوه بر این، استفاده از آجر در خانه‌سازی باعث می‌شود که دیوارها مقاوم‌تر، دارای عایق بهتری در برابر سرما و گرما باشند و عمر مفید ساختمان افزایش یابد.

سخن پایانی
در پایان، می‌توان گفت که تفاوت‌های اصلی میان آجر و خشت به فرآیند تولید، استحکام و کاربرد آن‌ها در ساختمان‌سازی برمی‌گردد. هر دو این مصالح به‌طور سنتی در ساخت بناهای مختلف استفاده‌شده‌اند، اما با توجه به نیازهای مدرن و شرایط محیطی، آجر به‌عنوان یک مصالح مقاوم‌تر و استانداردتر، جایگاه ویژه‌ای در پروژه‌های ساختمانی پیدا کرده است.

در مقابل، خشت با ویژگی‌های خاص خود هنوز در بسیاری از مناطق سنتی و روستایی برای ساخت خانه‌ها و بناهای ساده کاربرد دارد. انتخاب میان این دو مصالح باید بر اساس نیازهای پروژه، شرایط جوی و منابع موجود انجام شود تا بهترین نتیجه حاصل گردد.

گروه کارخانجات آجر سامان یزد، از سال 1361 فعالیت خود را در زمینه تولید انواع آجر و بلوک های سقفی و سفالی و همچنین بلوک های فوم دار شروع کرده و بخشی از سهم بازار ایران را به خود اختصاص داده است. تمامی محصولات تولیدی گروه آجر سامان یزد دارای نشان استاندارد ISO 9001 میباشد.